Onderwijs in een gekleurde samenleving - Orhan Agirdag

Ides Nicaise, hoofd van de onderzoeksgroep Onderwijs en Levenslang Leren van het HIVA (Onderzoeksinstituut voor Arbeid en Samenleving) en hoofddocent Onderwijs en Samenleving aan de Faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen van de KU Leuven
“Vlaanderen kampt al van oudsher met een identiteitscrisis. Geen wonder, omdat we geografisch steeds een knooppunt zijn geweest (economisch, religieus, taalkundig) en er telkens weer voor gekozen hebben om de vrede te bewaren door de samenleving te verkavelen: met taalgrenzen, levensbeschouwelijke zuilen, migratiewetten enzovoort. Een natuurlijke, open samenleving waar elkeen zich kan thuis voelen lijkt nog niet voor morgen. Ook het onderwijs blijft een strijdtoneel, een krachtenveld met delicate evenwichten, aaneen gerijgd met compromissen.
Voor etnisch-culturele minderheden is dit een bijzondere uitdaging. Om ‘er echt bij te horen’ worden ze haast gedwongen om als kameleons te vervellen en hun eigen culturele rijkdom weg te stoppen. ‘Nederlands eerst’ en het hoofddoekenverbod zijn exponenten van die assimilatiedruk. Het resultaat is een schaamtelijke ongelijkheid, een verspilling van talent en een hoop frustratie en spanning. Hoelang houden we dit vol, wetend dat het aandeel van etnisch-culturele minderheden in de bevolking (en vooral in het onderwijs) hand over hand toeneemt?
Orhan Agirdag voelt als ‘insider’ deze spanningen vlijmscherp aan. In Onderwijs in een gekleurde samenleving analyseert hij de grote knelpunten (racisme, segregatie, de waterval, interlevensbeschouwelijke verhoudingen, taalbeleid) en geeft hij een helder overzicht van wetenschappelijk onderzoek hierover. Hij kruipt samen met de lezer in de huid van ‘allochtone leerlingen’ en beschrijft hun turbulente verhoudingen met het onderwijs. Bovendien reikt hij heel wat concrete handvatten aan om intercultureel onderwijs op de klasvloer waar te maken. Elke leerkracht zou dit boek moeten lezen. Maar ook elke minister, volksvertegenwoordiger, inspecteur, pedagogisch begeleider, CLB-medewerker. Elkeen kan er op zijn/haar niveau mee aan de slag.”

Jan Blommaert, hoogleraar taal, cultuur en globalisering en directeur van het Babylon studiecentrum aan Tilburg University
“Dit boek is een potentiële game changer in de debatten over taal en onderwijs. Het brengt zowat alle beschikbare en relevante onderzoek en - op en top didactisch - haalt daar conclusies uit die je niet met wat slogans omver krijgt. Het boek is heel leesbaar, zeker ook voor leerkrachten. Prima werk.”

Kim De Witte, Vlaams parlementslid PVDA en auteur
“Orhan Agirdag beschrijft op glasheldere wijze de vele open en verborgen discriminatiemechanismen in ons onderwijs. Het boek maakt je boos en opstandig. Maar het geeft ook hoop. Agirdag bewijst met een overvloed aan onderzoeken en voorbeelden hoe onderwijs een motor kan zijn van samen-leven in diversiteit. Een scherpe analyse, niet alleen van de oorzaken en gevolgen van etnische discriminatie in ons onderwijs, maar ook van de alternatieven die er zijn voor een democratisch onderwijs in een gekleurde samenleving. Een noodzakelijk boek. Vlot leesbaar, scherp en vol handige tips voor een aanpak die wél rekening houdt met ieders eigenheid.”

Lieven Boeve, directeur-generaal van Katholiek Onderwijs Vlaanderen
“Voluit inzetten op leren van verschil in een etnisch diverse samenleving én ons blijven verzetten tegen systemische discriminatie: er ligt nog heel wat werk op de plank. Dat is de uitdagende maar ook zeer ongemakkelijke boodschap van Onderwijs in een gekleurde samenleving. Toegankelijk voor een breed publiek, stevig wetenschappelijk onderbouwd, kritisch voor heel wat vanzelfsprekendheden (over taal, achterstand, identiteit, IQ, verwachtingen,…): een niet mis te verstaan appél aan al wie bekommerd is om de kwaliteit van ons onderwijs en – vooral – de toekomst van onze samenleving.”

Youssef Kobo, innovatiestrateeg, opiniemaker en sociaal ondernemer
“In tijden van polarisering en oneindige identiteitsdebatten schenkt Orhan Agirdag klare wijn over één van de meeste beladen thema's van de afgelopen jaren: het belang en de staat van diversiteit in ons onderwijs. Helder, inzichtrijk, uitmuntend.”

Bert Anciaux, sp.a en gewezen minister
“Met een scherp academisch scalpel construeert Orhan Agirdag zijn begrippenkader. Daarbij snijdt hij doorheen te gemakkelijke definities of noties die allang hun glans verloren. Tegelijkertijd kiest hij voor stevige referenties. Zo ontstaat een erg interessant, bruikbaar geheel.”

NBD Biblion (april 2021)
"Een noodzakelijk en nuttig werk voor (toekomstige) leraren, schoolleiders, pedagogische begeleiders, schoolpsychologen, sociale werkers, onderwijsbeleidsmakers en ouders binnen alle soorten onderwijs."

De Lage Landen (21-01-2021)
"Dit boek is belangrijk leesvoer voor leraren, leraren in opleiding en iedereen die het onderwijs een warm hart toedraagt. Het verdient een breed publiek, net zoals ons onderwijs een breed debat verdient." - lezen

Urban Education (04-01-2021)
"Dit boek is geen leestip, maar een 'must-read' voor alle stadsleerkrachten. Met de diversiteitsmodellen, de 5 dimensies en 4 benaderingen, kunnen scholen en leerkrachten zeker concreet aan de slag." - lezen

Sociaal.net (04-01-2021)
"Etnisch-culturele verschillen op school wegdrukken werkt niet. Integendeel, het zet de schoolprestaties van jongeren met een migratieachtergrond net onder druk. Hadjira Hussain Khan maakte het zelf mee. Ze herkent zich in wat onderwijssocioloog Orhan Agirdag schrijft in zijn boek Onderwijs in een gekleurde samenleving." - lezen

Humanistisch Verbond (30-11-2020)
"Agirdag geeft les als professor pedagogische wetenschappen aan toekomstige pedagogen, psychologen en leraren en dat laat zich wel voelen in dit boek. Hij weet welke mechanismen spelen in ons onderwijs die discriminatie in de hand werken en bestendigen. Hij ontleedt die systematisch, zoals een chirurg, duidt oorsprong, werking en gevolg aan, iedere factor en nuance met alle onderdelen en mogelijke neveneffecten. Hij toont en benoemd ze, zet ze duidelijk met elkaar in verband, vertrekkend van één onderliggend idee: verscheidenheid in al haar vormen biedt zoveel mogelijkheden, zoveel kansen die, helaas, in dit land onbenut blijven. Wat zijn ze en hoe kunnen we ze gebruiken en daar verandering in brengen?" - recensie - lezen

DeWereldMorgen (15/01/2021) - "Ons onderwijs is geen rechtvaardige plek voor etnische minderheden." - lezen

NieuwWij (13-11-2020)
recensie - lezen

Stichting Nivoz (5-11-2020)
recensie - lezen

Klasse (30-10-2020)
hoe maak je werk van een etnisch divers schoolteam? - interview - lezen

Het Belang van Limburg (24-10-2020)
Taalachterstand is niet de ultieme oorzaak van ongelijkheid - artikel - lezen

Apache (7-10-2020)
"Met dit boek duwt Orhan Agirdag een zwaar rotsblok de helling op. Zijn uitgangspunt – en dat onderbouwt hij con brio – klinkt helder: etnische diversiteit mag niet tot een probleem worden herleid. Integendeel, deze verscheidenheid biedt zo veel onderbenutte kansen." - Gastbijdrage - lezen

Knack (5-10-2020)
fragment ter voorpublicatie - lezen

De Morgen (5-10-2020)
Over waarom gekleurde ouders naar een zo min mogelijk gekleurde school zoeken voor hun kinderen- artikel - lezen

Klara - "In Onderwijs in een gekleurde samenleving laat hij zien hoe we allemaal onherroepelijk gevormd zijn door de sociale structuren die ons omringen, hoe die resulteren in ongelijkheid in het onderwijs en wat we daar kunnen aan doen." - beluister hier de aflevering (22/10/2023)